Danas je Sv Đurđic – Ovaj praznik se uvek proslavlja 16. novembra (3. novembra po starom kalendaru), čime se obeležava uspomena na prenos moštiju Svetog Đorđa i obnovljenje njegovog hrama u kom je položeno njegovo telo, što je bilo ispunjenje njegove poslednje želje.U vreme cara Konstantina hrišćani su sazidali hram svetom Đorđu u Lidi Palestinskoj. Prilikom osvećenja tog hrama, prenete su i u njemu sahranjene mošti svetog Đorđa. Taj hram je više puta bio rušen i obnavljan. Po crkvenom učenju, na ovaj dan je i obnovljen hram Svetog velikomučenika Georgija u Lidi.
Evo šta o Krsnoj Slavi kod Srba piše publicista i književnik Pavle - Peca Matić:
Krsna slava je praznik otvorenih vrata, a praznovanje krsne slave je "trajni savez Srba sa Bogom". Ni brojni ratovi, nasilna pokrštavanja i užasni genocidi nisu odvratili Srbe od slavljenja krsne slave. Krsnu slavu i dan-danas, tajno, slavi severno arbanasko pleme Klimenta, stoje dokaz da su i oni, nekada, pripadali srpskom korpusu.
Činjenica je da mnogi Srbi ne znaju zbog čega su preci sa tolikim žarom očuvali drevni običaj proslavljanja svetitelja - zaštitnika nazvan krsna slava (krsno ime, krsnica, preslava, zavetina).
Takođe, retki su oni koji znaju istorijat sveca - zaštitnika koga poštuju. Osim imena, retko kome je poznato vreme u kome je svetac živeo, njegovo poreklo, dela zbog kojih ga narod poštuje i slavi...
U vreme dolaska Slovena na Balkan, negde u VII veku (kako tvrde istorijski izvori), na ovim prostorima vladalo je mnogoboštvo. Narodi koji su tu živeli poštovali su Peruna, Dajboga, Striboga, Usuda, Davora, Lađu...
Verovalo se da postoje i polubogovi, nadprirodne sile demonii, kućni i šumski duhovi itd.
Zemlje u koje su došli Sloveni bile su pod vizantijskom jurisdikcijom i, prvo car Iraklije a kasnije i car Vasilije Veliki, nastojali su da ovi prime hrišćansku veru. Tada hrišćanska crkva nije bila podeljena (na rimokatoličku i pravoslavnu) i Sloveni nisu baš mnogo cenili (i razumevali) latinske i grčke propovednike.
Tek u IX veku, kada su se pojavili slovenski apostoli Ćirilo i Melodije, propovedanje hrišćanstva je započelo na narodnom jeziku. Negde u to vreme nastala je i slovenska azbuka - ćirlica - kojom se i danas služe Srbi, Rusi, Bugari i Makedonci. Crkvene knjige se prevode na slovenske jezike i hrišćanstvo ubrzo duboko pušta ;ne.
DAN SVETITELJA
Srbi su tada živeli plemenskim životom i imali svog plemenskog boga, kao zaštitnika. Kada počeše da primaju novu veru, nnisu je primili svi odjednom kao što su uradili Rusi u vreme kneza Vladimira Velikog), već postepeno, pleme po pleme, ili rod po rod. Stoga je svako pleme ili rod primajući hrišćansku veru, biralo po savetu propo-vednika dan svetitelja, kada su se pokrštavali. Tako su se neka plemena krstila na dan sv. Nikole, drugi na Vračeve, ili na Đurđevdan, Mitrovdan, Aranđelovdan... Poneka plemena, izabrala su drugog svetitelja za zaštitnika, tj. ne baš onoga na čiji su se dan krstili. Takođe, svake godine kad je dolazio taj dan koji se svetkovao kao spomen na dotičnog sveca - pleme, rod, zadruga je taj dan svečano proslavljalo.
Po svom postanku, slava ima najpre apstraktno značenje - to je počast, pa onda čuvanje uspomene, pomen. Čuvanje uspomene, međutim, u određeno vreme i u određenoj formi, u dane koji se periodično ponavljaju, nije se moglo zamisliti bez žrtava i zato je reč "slava" ubrzo dobila konkretnije značenje žrtvene gozbe. Prema tome, polazeći od termina "slava", moglo bi se pretpostaviti da je ovde reč ne o crkvenom prazniku, nego o prazniku iz stare mnogobožačke vere - kaže Cajkanović.
Krsna slava, rekli bi smo da je samo osobenost Srba, po poznatoj narodnoj uzrečici: "Samo Srbin slavi slavu!" Međutim, M. Filipović veli da su, od pre nekoliko decenija, i Makedonci prihvatili slavu. Sporadično je bilo i kod Hrvata katolika u Hercegovini, Lici i aciji a najinteresantnije je da i kod severno-arbanaskog plemena Klimenta, koji žive u području Komova i Prokletija.
Srpski uticaj je nesumnjivo bio i kod Vlaha u severoistočnoj Srbiji, koji većinom održavaju slavu pod imenom "praznici". Krsnu slavu su prihvatili i pravoslavni Romi.
Najstariji izvor o slavi potiče iz 1018. godine, iz predela Devola, južno od fJhridskog jezera. Ona se, takođe, pominje u propisima iz XIII i XIV veka za sveštenike u Raškoj.
Prvi srpski arhiepsiskop Sava, rekao je sveštenstvu da nasilno I uzaludno ne progone stara narodna verovanja I običaje, nego da im dadu hrišćanska obležja.
Unošenjem hrišćanskih elemenata nastale su znatene razlike u pravoslavlju predhrišćanskih običaja, pa I same krsne slave.
Postoji mišljenje da je krsna slava običaj koji pripada kultu mrtvih. To se dokazuje upotrebom koljiva, krsnog kolača, a krsna sveca je supstitucija ognja iz predhrišćanskog vremena, tj. žrtvenika gde su se prinosile krvne i beskrvne žrtve.
U svakoj godini obično se proslavljaju dva krsna imena: jedna je preslava, prolećna i opšta, najčešće seoske društvene zajednice, kada se moli za zdravlje ljudi i stoku, za useve i dobar berićet; druga se proslavlja u jesen kada su usevi obrani, kao zahvalnost za dobar rod i bezbrižan život.
KAKO SE SLAVI PRESLAVA
0 tome Vuk Karadžić veli: "U Srbiji gde koji ljudi proslavljaju još koji dan osim krsnog
"U Srbiji gde koji ljudi proslavljaju još koji dan osim krsnog imena, a u Crnoj gori i Hercegovini to čine svi... Po onim južnim krajevima svaki čovek slavi svo je krsno ime, a kad koje opštine slavi crkva, onda slave svi; jedno od ovih dana zovu krsno ime a jedno u Crnoj Gori prislužba ili prislužbica. Zato sam u Crnoj Gori pitao mnogijeh pa mi nijesu jednako kaziva koje je pak glavno, a koje li je prislužbica...Da rečemo da je crkvena slava prislužba, ali kad se uzme da onda slavi crkva i sva opština, i da svakome onda najviše dolaze prijatelji iz drugijeh mesta, kao u Srbiji o zavetinama (kad se krsti nose; litija), onda se lasno može reći da je glavna slava, a krsno ime daje prislužba, ili da se ne zna koje je koje... Tako se moji stari saselivši se iz Hercegovine iznajprije slavili Đurđevdan i Aranđelovdan, tj. jedno slavili a drugo pristavljali; a poslije su malo po malo Aranđelovdan izostavili sasvijem, a Đurđevdan zadržali, i ja sam se kao dijete čudio gledajući u ikonu sv. Aranđela, a Đurđevdan se slavi, i pitao sam oca i strica kako je i zastoje to, a oni mi dugo nijesu znali odgovoriti, nego da smo mi u Hercegovini slavili ta obadva sveca i onu konu da je pokojni deda donio iz Hercegovine i da smo ondje, u lonjoj zemlji, iznajprije Arađelovdan pristavljali a poslije osobito kako se stariji brat mojega oca oženio od Aranđelovštaka, da smo ga ostavili sa svijem. U Srbiji gdekoji Đuđervštaci prislavljaju Đurđic, a Nikolštaci prislavljajuMali Nikoljdan; ali ovome prislavljanju nema nikakva osobitog (novog) uzroka..."
I najgori siromah treba da proslavi svoje krsno ime, makar prodao kakvo živinče, ili što drugo iz kuće, te kupio rakije (ako nema svoje] i ostalo što mu valja; veli Vuk Karadžić i nastavlja:
"Ponajviše se slavi Nikoljdan, jovanjdan, Đurđevdan, Aranđelovdan, itd; - i to se ne menja, nego ostaje od kolena na kole-no; zato se smatraju kao rođaci svi oni koji slave jednog sveca. Žena slavi muževljevo krsno ime (i kao udovica), osim ako se ne preuda.
Srpska crkva je propisala naročiti slavski obred, koji treba da se obavi kao vidljivo obeležje slave a to je: da se sveti vodica, spremi slavski kolač, koljivo, vino, sveca, tamjan ili izmirna. Vodicu sveti sveštenik u domu svečarevu uoči krsne slave, da bi se dom očistio, a vodicom se i kolač oškropi.
Slavski kolač mesi se od čistog pšeničnog brašna, koji se odozgo našara i pečati poskurnikom. Ako je verovati, kako se smatra, da je kolač postojao još u mitološkom vremenu starih Srba, koji su prinosili žrtve svojim bogovima, pa bogu plodorođa (plodoreda), osim vina i meda, prinosili su žrtvu i od proizvoda od žita.
Koljivo je varena pšenica pomešana kojekakvim začinima i zaslađena da je ukusnija. Koljivo ima svoj izvesni značaj, jer je ono vidljivi znak opšteg vaskrsenja. Onim svecima za koje se smatra da su živi i da neće nikad umreti, ne priprema se koljivo, kao na primer, proroku Iliji, arhanđelu Mihailu i Gavrilu.
Vino je potrebno za prelivanje slavskog kolača pri rezanju.
Sveca treba da je od čistog voska. Samo paljenje svece je izraz svečanosti toga dana i radosti u domu.
Tamjan ili izmirna, kao i pri drugim crkvenim radnjama, tako i pri slavskom obredu uzima se za kađenje.
Sve ovo skupa što se priprema za slavski obred, jeste žrtva i žrtvovanje, samo ne u paganskom, mnogobožačkom obliku, već u onom kako ga je hrišćanska crkva mogla sa simboličnim modifikacijama usvojiti. Svi obredi sa pojanjem i kađenjem o krsnoj slavi, smatraju se kao duhovna radost, očigledna veselost i prijatno raspoloženje.
Suština slave dakle je u tome: što se toga dana šalju tople molitve i zdravice, svecu - zaštitniku, da on kao posrednik podrži svoje molitve i molitve svečara; da im Svevišnji podaruje život, zdravlje, sreću i napredak u domaćinstvu. Ovo je suština srpske slave, sa crkveno-religijskog gledišta, pored dela milosrđa[1].
[1]Kad se ispostuje svetac na slavi, onda se upali njegov sjaj na kosmičkoj mrezi i taj sjaj obasja onoga koji ga slavi i sve one koji ga poštuju. A ako se slavi zbog domaćina, onda se obasja na kosmičkoj mrezi energija domaćina i vraća se energija iz astro karte domaćina na one ljude koji su na slavi. Znači, u kosmosu ne dolazi do kolektivne svesti ili masovne molitve na isti dan i zato Bog više ne budi Sunce svetaca nego budi mala srculenca domaćina.
Dakle, krsna slava se zasniva na hrišćanskim vrlinama: gladnog nahraniti, žednog napojiti, namernika u dom prihvatiti i sužnja u tamnici pohoditi.
Tako je nekada Srbin svoju krsnu slavu dočekivao i ispraćao. Nikome nije zabranjeno da, po svojoj mogućnosti i imovnom stanju, dočeka goste i zvanice; ostale drage prijatelje; komšije; putnike - namernike; da ih počasti i s njima ispija zdravice, kojih ima podosta. U tim zdravicama domaćinu i gostima ostavljeno je da po svojim osećanjima izraze svoje želje, propraćajući ih glasno: „Mnogaja ljeta“ ili „Ako Bog da“
Još ima mnogo naroda koji s uhrišćani, koji se krstom krste, ali svoje domaće slave, svoga krsnog imena nemaju.
To je samo Srpsko obeležje: „Gde je Srbin,tu je i slava“ ili obratno „Gde je slava, tu je Srbin“.
Pavle Matić
(Izvor: „Sudbina“ - Magain o ezoteriji br 7 - novembar 2010)
